Sandra Ortonobes

 

Graduada en Ciencias Biomédicas pola Universidade de Barcelona e Máster en Comunicación Científica pola Universidade Pompeu Fabra. Creadora da canle de Youtube «A Hiperactina» sobre divulgación e biomedicina e co-creadora de «Tres pés ao gato», un podcast no que se expoñen e resolven preguntas científicas en dez minutos. Divulgou en varios formatos como radio, charlas, talleres ou monólogos científicos. 

 ENTREVISTA

Ola Sandra. Para que as persoas que estean a ler esta entrevista coñézanche un pouco mellor, cóntanos, como foi a túa experiencia profesional antes de converterche na Hiperactina?

Estudei o grao de Ciencias Biomédicas e despois o Máster en Comunicación Científica. Nada máis terminar o máster comecei a traballar en Fundación Bancaria “A Caixa”, onde contribuín a crear un novo aplicativo en liña para xestionar as axudas que a fundación daba aos distintos centros de investigación. Axudoume moito a coñecer un pouco o panorama da investigación, os distintos centros que temos a nivel nacional e o tipo de proxectos que levan, entre outras cousas.

Aínda así, sentía que quería dedicarme a algo máis relacionado directamente coa comunicación, así que comecei a moverme e a probar distintos formatos, estreeime na radio, dei charlas e talleres e mesmo realicei varios monólogos científicos. E o mundo atrapoume, tanto que non tardei en comezar o meu propio proxecto de divulgación: A Hiperactina, a miña canle de Youtube.

Es graduada en Ciencias Biomédicas e tes un Máster en Comunicación Científica, sempre soubeches ao que te querías dedicar? cando decidiches o teu camiño?

Na carreira de Biomedicina adoitan falar moito da investigación biomédica como saída profesional, é dicir, investigar nun laboratorio. Eu non vía esa saída moi clara, pero a carreira gustábame moito, parecíame un temario moi interesante para compartir con máis xente. Sabía que quería dedicarme a explicar a biomedicina á xente, pero non sabía exactamente como, e ser profesora descartárao.

Non foi ata practicamente o final da carreira cando coñecín o mundo da comunicación científica, que reflectía perfectamente aquilo ao que quería dedicarme a pesar de non saber sequera que existía. E aquí estou.

A Hiperactina é unha canle de Youtube sobre divulgación e biomedicina por que ese nome e como xurdiu a idea de crealo?

Quería un nome que reflectise dúas cousas: algo sobre min e algo sobre a temática da canle, é dicir, sobre biomedicina. Fíxome graza a palabra “hiperactiva” porque son unha persoa que non pode estarse quieta e non para de facer cousas. E dándolle voltas á palabra “hiperactiva”, ocorréuseme “hiperactina”. A actina é unha proteína que intervén na contracción dos músculos, polo que lle daba ao nome ese toque biomédico que buscaba. Por iso, “Hiperactina” é a combinación de dúas palabras: hiperactiva e actina.

A túa canle de Youtube ten máis de 130.000 subscritores, como foi a túa andaina como youtuber e que obxectivos tes con este proxecto?

O certo é que comezou como unha cousa que me apetecía moito facer, sen tampouco exporme moito nada a futuro. Tiven a sorte de que a canle foi crecendo aos poucos, pero de forma constante, o que fai que tras dous anos de abrir esta canle superásemos os 100.000 subscritores.

Non sabería dicir exactamente en que momento ocorre, pero chega un punto no que che dás conta de que xa non che ven os teus familiares e amigos, senón moitas máis persoas, e iso ábreche as portas para poder investir de verdade niso porque sabes que hai xente disposta a ver o teu contido. Desde que comecei a canle sempre tiven outros traballos paralelos, o cal me deixou pouco tempo de marxe para dedicar á canle, pero sería incrible poder profesionalizalo un día.

Fuches a co-creadora de “Tres Pés ao gato”, un podcast no que se expuñan e resolvían preguntas científicas, como foi sendo a túa experiencia neste medio?

“Tres pés ao gato” foi un proxecto moi fresco que xurdiu da idea de crear microcápsulas de ciencia en formato podcast. Eu adoitaba escoitar moitos programas de duraban máis dunha hora, pero ás veces dábame conta de que nos pequenos traxectos de casa ao traballo (eran apenas 15min), ou cando tiña un descanso para almorzar, apetecíame consumir algo rápido sen ter que deixalo a medias. Un programa divertido pero que puidese empezar e terminar en algo máis de 10 minutos. De aí xurdiu a idea de “Tres pés ao gato”, o podcast no que xunto a Ignacio Crespo (médico e divulgador científico) respondiamos preguntas científicas nese breve período de tempo. Por desgraza, tivemos que deixar de emitir debido a outros proxectos que nos levaban moito tempo, aínda que non descartamos volver nun futuro.

Ademais, colaboraches puntualmente no programa de divulgación científica «De certo» de CV Radio e en «O Aleph», un podcast mensual de ciencia como crees que esta canle está a axudar á divulgación?

A radio leva moitísimos anos nas casas da xente, e agora nos nosos móbiles, coches etc. É un formato clásico que funciona e que á xente séguelle gustando consumir, que ademais permite facer programas máis longos (un programa de radio de ciencia pode durar 1h, mentres que un vídeo de máis de 10 minutos considérase longo). Ségueme parecendo un formato incrible e moi agradecido aínda a día de hoxe.

Que papel crees que ten a tecnoloxía e as Redes Sociais na divulgación científica?

Permítennos achegar a ciencia á xente en maior medida, e sobre todo, en moitos máis formatos. As redes tamén nos axudan a democratizar a divulgación, xa que aínda que antes o papel da persoa divulgadora recaía en mans de moi poucos (presentadores de televisión, por exemplo), hoxe en día somos moitos máis os que podemos compartir o coñecemento científico co resto da sociedade.

Iso tamén conleva algúns riscos, xa que supón que calquera persoa (con ou sen formación) poida, por exemplo, gravar un vídeo dicindo calquera cousa e subila ás redes. E, por tanto, facela chegar a moita xente, aínda que sexa falsa. Pero tamén é labor da divulgación científica desmentir eses bulos e axudar a que a xente sexa máis escéptica.

Nesta era de Fake News e desinformación, que retos exponse para atallar certo tipo de contido «pseudo científico» que se comparte sen criterio?

Temos que combater contra historias moi rechamantes e sensacionalistas. Mentres que, normalmente, a ciencia avanza con pasos pequenos, as pseudociencias prometen curas milagrosas e contan historias imposibles. Iso fai que moitas persoas, que descoñecen como funciona a ciencia, decántense polas segundas e tómenas como válidas.

Xa nin che conto se falamos de xente que o está pasando mal e necesita aferrarse ao que poida porque está desesperada, por exemplo, debido á enfermidade dun familiar próximo. As pseudociencias aprovéitanse moito diso, ofrecendo respostas milagrosas (e falsas) a preguntas que a ciencia, por agora, non pode responder.

A modo de resumo, como foi a túa experiencia ata o de agora no mundo da comunicación científica como muller?

Creo que a comunidade cambiou moito ao longo dos anos e cada vez tende a ser máis inclusiva, pero aínda queda moito camiño por percorrer. As grandes figuras na comunicación científica seguen sendo predominantemente masculinas, pero cada vez realízanse máis campañas que visibilizan o papel das divulgadoras, o cal nos axuda a avanzar aínda máis rápido cara á igualdade.

Se tiveses que dicir unha muller que che servira de referente para chegar onde estás, quen sería?

Nunca sei moi ben que responder a esta pregunta, porque non tiven unha única (nin único) referente, senón moitas persoas que fixeron cousas, creado proxectos ou dado discursos que me inspiraron ou me motivaron a levar a cabo os meus obxectivos. Hai moita xente que fixo cousas incribles, non podería atribuír o mérito a unha soa persoa.

A todas esas mulleres e nenas que agora soñan con facer realidade as súas ideas, que lles dirías e que consellos daríaslles/daríanlles?

Que fagan o que lles apeteza. O que lles guste e móvalles. Ás veces dá un pouco de vertixe meterse nun mundo no que predominan figuras masculinas, ben sexa porque crees que non estarás á altura ou porque chamarás moito a atención e #xulgar o dobre. É comprensible, pero non ten sentido botarse atrás por iso. Se me deixase intimidar polo feito de que a divulgación en Youtube é maioritariamente masculina, non chegaría onde estou agora. As mulleres levamos anos demostrando o que somos capaces de facer, e seguiremos reivindicándoo mentres sexa necesario.